Bật mí cách làm trấu hun đơn giản và đúng kỹ thuật tại nhà

Tại một số vùng nông thôn Việt Nam, trấu hun đã không còn quá xa lạ với người nông dân bởi nó được sử dụng phổ biến trong quá trình trồng trọt, khi sở hữu những ưu điểm nổi bật như chi phí thấp, ít bị phân hủy theo thời gian, khả năng giữ ẩm tốt và đặc biệt là có thể tự sản xuất ngay tại nhà chỉ với một số dụng cụ và nguyên liệu đơn giản. Vậy, cách làm trấu hun đúng kỹ thuật tại nhà sẽ như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây để có thể áp dụng vào thực tế bà con nhé!

1. Những điều cần biết về trấu hun

1.1. Trấu hun là gì?

Trấu hun còn được biết đến với một số tên gọi khác như Biochar, than sinh học, than trấu… là một loại giá thể có đặc tính xốp, nhẹ, có màu đen và được hình thành từ quá trình đốt trấu tươi trong điều kiện yếm khí (thiếu oxy). Sau quá trình này, thành phần dinh dưỡng chủ yếu còn lại của trấu hun không quá đa dạng mà chỉ còn lại Carbonhydrat và Kali, do vậy để sử dụng có hiệu quả thì người ta thường trộn thêm đất sạch, mùn dừa, phân trùn quế, chế phẩm sinh học… để bổ sung thêm dinh dưỡng cho cây trồng.

Chi phí để tạo ra trấu hun rất rẻ bởi chỉ sử dụng phần trấu là lớp cứng bao bọc bên ngoài hạt gạo, có thể thu được khi mang thóc đi xay xát để lấy gạo bên trong và loại bỏ phần vỏ bên ngoài. Để không lãng phí phần nguyên liệu này, người nông dân sẽ gom lại để đốt thành tro rồi trộn thêm một số nguyên liệu khác, từ đó tạo ra loại trấu hun có hàm lượng dinh dưỡng cao phục vụ cho quá trình trồng trọt.

1.2. Sự khác nhau giữa trấu hun và trấu ủ

Về cơ bản, cả trấu hun và trấu ủ đều sử dụng trấu tươi làm nguyên liệu chính nhưng trấu hun là sản phẩm thu được sau khi hun trấu tươi thành than, còn trấu ủ sẽ thu được sau khi dùng trấu tươi ủ bằng các phương pháp ủ phân hữu cơ thông thường.

Bên cạnh đó, trấu hun là một loại giá thể có tác dụng lớn trong việc tăng độ tơi xốp, giúp đất thêm phần thoáng khí còn với trấu ủ, đây là một loại phân bón hữu cơ có tác dụng cung cấp mùn cho đất canh tác.

1.3. Có thể dùng trấu hun thay cho tro trấu và trấu tươi trong trồng trọt hay không?

Hiện nay, không ít bà con vẫn còn giữ thói quen sử dụng trấu tươi hoặc tro trấu, tro bếp cho cây trồng, tuy nhiên theo đánh giá của các chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp thì hai loại nguyên liệu này chưa thực sự tốt cho đất cũng như cây trồng bởi những lý do sau:

• Trấu tươi có thành phần hữu cơ khó bị phân hủy, đôi khi còn sót lại hạt cỏ cũng như tinh bột và đây sẽ là điều kiện thuận lợi để các loại nấm bệnh, bọt mạt phát triển mạnh.
• Tro trấu và tro bếp sẽ tạo môi trường kiềm mạnh gây ảnh hưởng trực tiếp đến các vi sinh vật có trong đất. Hơn thế nữa, những nguyên liệu này có ít chất dinh dưỡng nên sẽ dễ làm chai đất, khi các thành phần hữu cơ bị phân hủy thành các chất vô cơ khó hấp thụ.

Xét về các yếu tố nói trên, trấu hun tỏ ra là sự lựa chọn tối ưu hơn cả bởi có thể thay thế trấu tươi, tro trấu hay tro bếp để nâng cao chất lượng đất, góp phần vào sự phát triển của các loại cây trồng khi canh tác trên diện tích đất đã sử dụng.

Mặc dù vậy, một vấn đề quan trọng mà bà con cần hết sức lưu ý là nếu mua trấu hun tại cửa hàng, bà con sẽ dễ mua phải sản phẩm còn sót trấu tươi hoặc tro trấu mịn, do vậy bà con cần quan sát kỹ lưỡng lượng trấu hun xem có các dấu hiệu dưới đây hay không:

• Nếu phần vỏ trấu nát mịn như bột, có màu đen pha lẫn một ít xám tro thì nhiều khả năng có lẫn tro trấu.
• Nếu có sự lẫn lộn giữa vỏ trấu, tro mịn, trấu vỡ thì đây là trấu hun chưa được sàng lọc một cách kỹ lưỡng, khi sử dụng có thể tạo điều kiện cho các loài vi sinh vật, nấm bệnh gây hại phát triển trong đất.

2. Ưu nhược điểm của trấu hun

Giá thành rẻ, nhiều công năng và được sử dụng phổ biến, tuy nhiên trấu hun vẫn có một số nhược điểm nhất định như kém dinh dưỡng, thời gian giữ nhiệt lâu.

2.1. Ưu điểm

2.1.1. Giá thành rẻ

Như đã đề cập, cách làm trấu hun là sử dụng phần dư thừa từ hạt thóc sau khi xay xát để đốt trong điều kiện yếm khí, hay nói cách khác là dùng trấu tươi làm nguyên liệu nên có giá thành rất rẻ, bởi không phải ai cũng biết đến công dụng hoặc có nhu cầu sử dụng nên chúng thường bị xem là phế phẩm. Thông thường, để mua được một bao trấu thật lớn thì bà con chỉ cần chi ra số tiền khoảng vài chục nghìn đồng, đây được xem là khoản chi phí không đáng kể nếu so với lượng trấu hun thành phẩm thu được sau khi đốt.

2.1.2. Khả năng giữ ẩm tốt

Một trong những ưu điểm nổi bật của trấu hun chính là khả năng giữ ẩm cực tốt, chính nhờ điều này mà nó có thể duy trì được độ tơi xốp của đất, giúp đất có đủ nước để cung cấp cho cây ngay cả trong những thời điểm tiết trời nắng nóng và khắc nghiệt.

2.1.3. Duy trì độ ẩm của phân bón

Không chỉ giúp đất trồng mà trấu hun còn giúp cho phân bón có thể giữ được độ ẩm tối ưu nhất, từ đó tăng cường khả năng cung cấp dinh dưỡng cho rễ cây và giúp cây trồng sinh trưởng, phát triển một cách ổn định, mạnh mẽ hơn. Lý giải điều này, các chuyên gia đã nghiên cứu và phát hiện ra rằng hàm lượng lớn Kali, Carbohydrate và khí nitơ dạng hợp chất chính là những thành phần giúp trấu hun có được khả năng giữ ẩm tốt đến vậy.

2.1.4. Kích thích sự phát triển của các sinh vật có lợi

Trong nông nghiệp, một số loài sinh vật được xem là có lợi cho đất cũng như cây trồng mà điển hình là loài giun đất, bởi chúng sẽ góp phần rất lớn vào việc tạo độ tơi xốp, gia tăng sự màu mỡ cũng như chất dinh dưỡng hoàn toàn tự nhiên và điều đặc biệt chính là, trấu hun có khả năng kích thích sự phát triển của các sinh vật này.

2.1.5. Ngăn chặn sâu bệnh

Không phải ai cũng biết rằng, trấu hun có khả năng ngăn chặn sự phát triển và tấn công của các loài sâu bệnh gây hại, nhờ đó mà cây trồng sẽ trở nên tươi tốt hơn, lá cũng săn chắc và dày dặn hơn.

2.2. Nhược điểm

Mặc dù sở hữu nhiều ưu điểm nổi bật, trấu hun vẫn có một số nhược điểm mà bà con cần lưu tâm khi sử dụng.

2.2.1. Hấp thụ và giữ nhiệt lâu

Do trong thành phần chứa khá nhiều carbohydrate, vậy nên trấu hun có tính hấp thu và giữ nhiệt cao trong một thời gian lâu dài. Chính vì vậy, tiết trời oi bức và nắng gắt không phải là thời điểm tốt để sử dụng trấu hun bởi chúng sẽ khiến cây trồng bị héo rễ, chết khô.

2.2.2. Kém chất dinh dưỡng

Về cơ bản, vỏ trấu là phần thừa thu được từ hạt thóc sau quá trình xay xát, vậy nên điều hiển nhiên là nguyên liệu này không có quá nhiều chất dinh dưỡng, trấu hun cũng vậy nên việc dùng để thay thế các loại phân bón là không hợp lý. Tốt nhất, bà con chỉ nên sử dụng nó như một sản phẩm hỗ trợ phân bón cho cây trồng mà thôi.

3. Công dụng của trấu hun

Không phải ngẫu nhiên mà trấu hun hiện được sử dụng khá phổ biến trong nông nghiệp, đó là bởi nguyên liệu này có khá nhiều công dụng thiết thực trong lĩnh vực nông nghiệp như:

• Làm giá thể trồng cây: trấu hun có thể đảm bảo được độ tơi xốp, thoáng khí, ngăn ngừa mầm bệnh cũng như tăng khả năng thoát nước, do đó chúng thường được dùng làm giá thể trồng các loại cây trong khay chậu hay ươm cây con như lan, hoa hồng, sen đá, cây cảnh…
• Bón lót cho cây trồng: bà con có thể sử dụng trấu hun với một số vật liệu khác như mùn dừa, phân hữu cơ, phân trùn quế… để bón lót và cung cấp thêm dinh dưỡng hữu cơ cho các loại cây trồng.
• Bón thúc cho cây trồng: kết hợp trấu hun với phân bón hữu cơ sẽ là giải pháp tốt để cung cấp thêm kali cho cây trồng, đặc biệt là ở giai đoạn cây nuôi hoa và quả. Kết quả sử dụng trên thực tế cho thấy, trấu hun giúp hoa thêm đậm sắc và tăng thêm mùi vị của quả.
• Cải tạo đất: ngoài những công dụng tuyệt vời như tăng độ tơi xốp, tăng hàm lượng mùn, ổn định độ pH cho đất bazan, duy trì độ ẩm thì trấu hun còn có thể sử dụng để điều chỉnh độ chua của đất.
• Lọc nước uống, khử mùi và lọc độc tố của rượu với trấu hun nguyên cánh sạch khuẩn.

4. Bí quyết đánh giá chất lượng trấu hun

Có một thực tế là nếu không kỹ lưỡng trong quá trình chọn mua, bà con rất dễ mua phải trấu hun kém chất lượng và dưới đây là một số tiêu chí để đánh giá:

• Trấu hun còn nguyên cánh, không bị vỡ vụn nhiều thành tro.
• Không bị sót lại trấu tươi sau quá trình đốt.
• Không bị lẫn tạp chất.
• Không bị ẩm ướt.

5. Cách làm trấu hun đơn giản và đúng kỹ thuật ngay tại nhà

Làm trấu hun tuy không quá phức tạp nhưng lại đòi hỏi phải áp dụng phương pháp đốt trong môi trường yếm khí (thiếu oxy), do vậy để thu được sản phẩm chất lượng thì bà con nên tuân thủ các bước được đề cập dưới đây.

5.1. Chuẩn bị nguyên liệu

Một số nguyên vật liệu khi tự làm trấu hun mà bà con cần chuẩn bị để làm trấu hun bao gồm:

• 1 ống tuýp phi 90mm và có độ dài khoảng 1 mét.
• 5 miếng tôn được cắt thành dạng hình thang với chiều cao là 40cm, cạnh lớn là 25cm và cạnh nhỏ là 6mm.
• Khoan sắt và các mũi khoan có phi 12 hoặc 14.
• Máy hàn điện
• Một ít củi.
• Trấu tươi là nguyên liệu.

5.2. Làm ống hun trấu

Trước khi thực hiện cách làm trấu hun đơn giản bằng quá trình đốt trấu tươi, bà con cần làm một chiếc ống hun nhằm giúp lửa và hơi nóng có thể lưu thông, hỗ trợ việc đốt và hun trấu đơn giản, hiệu quả hơn. Các bước thực hiện như sau:

• Bước 1: Dùng máy khoan sắt khoan các lỗ có kích thước phi 12 hoặc 14 từ chân ống típ lên 40cm, chia sao cho đều và đẹp mắt là được.
• Bước 2: Tiếp tục dùng máy khoan sắt khoan các lỗ trên 5 miếng tôn theo thứ tự một, hai, ba lỗ mỗi hàng bắt đầu từ cạnh nhỏ lên cạnh lớn.
• Bước 3: Bà con dùng máy hàn điện hàn 5 miếng tôn đã được khoan lỗ vào với nhau và tạo ra một hình lục giác từ các cạnh nhỏ, sau đó hàn ống tuýp vào vị trí hình ngũ giác đã được tạo ra bởi các cạnh nhỏ này để có được một chiếc ống hun hoàn chỉnh.

5.3. Làm trấu hun

Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ nguyên vật liệu, bà con tiến hành cách làm trấu hun tại nhà theo các bước sau đây:

• Bước 1: Tạo ra một ụ củi có kích thước vừa đủ để đặt được bên trong đáy lớn của ống hun trấu.
• Bước 2: Mồi lửa và đợi một lúc cho lửa đủ lớn thì dùng ống hun khói chụp lên đống củi đã mồi lửa và đang cháy.
• Bước 3: Dùng trấu tươi đổ xung quanh trụ ống hun, mỗi lượt đổ khoảng 5 bao trấu cho đến khi quan sát thấy phần trấu bên trong chuyển sang màu đen của tro, lúc này bà con hãy dùng xẻng để đảo trấu cho thật đều, sau đó vun lại nhu cũ.
• Bước 4: Sau 4 giờ hun liên tục, khi nhận thấy tất cả trấu đã chuyển sang màu đen thì bà con nhất ống hun ra khỏi đống trấu rồi trải đều ra nền đất để giúp trấu hun nhanh nguội hơn.
• Bước 5: Tưới nhẹ nước lên đống trấu ủ thật đều cho đến khi chúng nguội hoàn toàn. Nếu áp dụng đúng các bước nêu trên, bà con sẽ thu được trấu hun với tỉ lệ chín lên đến 99%.
• Bước 6: Bà con thu gom và cất trữ sản phẩm thu được từ cách làm trấu hun tại nhà để sử dụng khi cần.

6. Sử dụng trấu hun đúng cách như thế nào?

Có thể thấy rằng, cách làm tro trấu hun tại nhà không hề phức tạp như nhiều bà con vẫn nghĩ, mặc dù vậy việc sử dụng như thế nào để đạt được hiệu quả cao nhất lại là điều không phải ai cũng hiểu rõ. Vậy, bà con cần lưu ý những gì khi sử dụng trấu hun?

6.1. Chỉ nên dùng trấu hun hoạt tính

Về cơ bản, trấu hun hoạt tính là loại trấu chỉ mới đốt qua một đợt lửa duy nhất cũng như chưa từng được sử dụng qua, do đó chúng giữ được hàm lượng lớn dinh dưỡng và sẽ hỗ trợ rất tích cực cho quá trình trồng trọt của bà con. Trong khi đó, trấu tro bếp thường đã được sử dụng qua nhiều lần nên không còn chứa nhiều dinh dưỡng, khi sử dụng sẽ không mang lại hiệu quả thiết thực và đôi khi còn gây hại cho cây trồng.

So với trấu tro bếp, trấu hun hoạt tính có những khác biệt nhất định mà bà con có thể tự mình kiểm tra để tránh nhầm lẫn khi mua và sử dụng, cụ thể:

• Trấu hun hoạt tính: Bà con sờ thử mà thấy hạt trấu có kích thước lớn, khá chắc, màu đen sẫm, khi bóp nhẹ nghe thấy tiếng sột soạt thì đây chính là trấu hun hoạt tính.
• Trấu tro bếp: Có phần vỏ trấu màu đen, mịn, dạng tương tự như bột, màu trắng hoặc xám tro.

6.2. Bí quyết xử lý trấu hun trước khi sử dụng

Nếu bà con không áp dụng cách làm trấu hun để trồng cây tại nhà mà mua tại các cửa hàng, việc xử lý trước khi sử dụng là rất cần thiết để tránh tình trạng lẫn tạp chất, chất thải gây hại khiến cây trồng bị yếu, héo, chết… Theo khuyến nghị của các chuyên gia, bà con có thể xử lý trấu hun theo các bước sau đây:

• Bước 1: Trấu hun sau khi được mua về thì không đổ ra ngay mà để nguyên trong bao, sau đó dùng dao hoặc kéo cắt nhẹ phần đáy bao để tạo thành một lỗ nhỏ.
• Bước 2: Cho thật nhiều nước vào bên trong bao trấu từ miệng bao, chờ một thời gian cho nước rút hết xuống lỗ nhỏ vừa cắt rồi lại tiếp tục đổ thêm nước vào và lặp lại khoảng 2 – 3 lần. Quá trình này sẽ giúp rửa bớt các tạp chất bám trên vỏ trấu, điều khá thường gặp ở các loại trấu hun kém chất lượng.
• Bước 3: Trộn trấu hun đã được xử lý bằng nước với các chế phẩm EM, nấm đối kháng Trichoderma… để tăng thêm dinh dưỡng cũng như hiệu quả khi sử dụng.

Chế phẩm EM hiện được sử dụng phổ biến trong nhiều lĩnh vực khác nhau như trộn làm thức ăn phòng bệnh cho tôm cá, pha với nước phun khử mùi hôi phân, ủ phân hữu cơ, xử lý nước thải, xử lý đáy ao thủy sản… Đặc biệt, kết hợp trấu hun với chế phẩm EM cũng sẽ giúp bổ sung thêm một lượng dinh dưỡng đáng kể, giúp cây trồng sinh trưởng và phát triển một cách tốt nhất.

Với chế phẩm Trichoderma, đây là một loại nấm đối kháng có khả năng giúp cây trồng ngăn chặn, ức chế sự phát triển của các vi sinh vật có hại, các tuyến trùng, nấm gây tình trạng thối rễ, lá xoăn, rụng hoa, quả… Khi được phối trộn cùng trấu hun, bà con sẽ thu được một loại giá thể vừa có khả năng tăng cường dưỡng chất, vừa giúp cây trồng ngăn ngừa được các loại bệnh dịch nguy hiểm.

Hai sản phẩm nói trên Quý bà con có thể tìm mua tại Viện Nghiên cứu Sinh học Ứng dụng theo các thông tin sau:

Địa chỉ: Số 39, Ngõ 189/61, Hoàng Hoa Thám, Ngọc Hà, Quận Ba Đình, TP Hà Nội

ĐT: (+84) 2422 118 008 – (+84)962 567 869

Website: https://vbio.vn/

Email: vbiovn1@gmail.com

• Bước 4: Sau khi phối trộn với các loại chế phẩm sinh học, bà con để hỗn hợp trong khoảng 7 – 10 ngày đến khi khô lại thì có thể mang ra sử dụng.

6.3. Dùng trấu hun kết hợp với xơ dừa

Ngoài kết hợp với chế phẩm sinh học, bà con cũng có thể dùng trấu hun với xơ dừa để mang lại hiệu quả tốt nhất, các bước cụ thể như sau:

• Bước 1: Làm sạch phần xơ dừa để loại bỏ tạp chất, bụi bẩn.
• Bước 2: Trộn đều các nguyên liệu theo tỉ lệ 4 phần phân, 3 phần xơ dừa và 1 phần trấu.
• Bước 3: Đem ủ trong thời gian vài ngày để kích thích các trùng lợi trong đất, qua đó gia tăng hiệu quả và dinh dưỡng khi trồng trọt.

Trên đây là cách làm trấu hun cùng một số thông tin thú vị về loại giá thể này, hy vọng rằng đã mang lại cho bà con cái nhìn đầy đủ hơn để tự sản xuất và sử dụng hiệu quả trong quá trình trồng trọt. Để được cập nhật những kiến thức mới nhất trong lĩnh vực nông nghiệp, bà con cũng đừng quên thường xuyên truy cập website của chúng tôi nhé.