Kỹ thuật chăn nuôi dúi đơn giản, ít bệnh, cho hiệu quả kinh tế cao

Kỹ thuật chăn nuôi dúi – Hướng dẫn cách nuôi dúi hiệu quả nhất

Những năm gần đây, nuôi dúi (chuột nứa) đã và đang là một hướng đi mới, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho bà con nông dân. Tuy nhiên, mô hình nuôi dúi làm giàu này còn khá mới mẻ với bà con, nhiều người vẫn thắc mắc nuôi dúi có khó không? Thực ra thì dúi cũng rất dễ nuôi, chi phí chăn nuôi thấp, ít rủi ro. Nhưng để chăn nuôi dúi thành công thì bà con cần phải hiểu rõ được tập tính sinh trưởng, cũng như là kỹ thuật chăn nuôi dúi. Sau đây là một số kỹ thuật nuôi dúi sinh sản và nuôi dúi thịt mang lại hiệu quả kinh tế cao, mời bà con cùng tham khảo.

1. Đặc tính sinh học của dúi

1.1. Phân bố, đặc điểm ngoại hình

Con dúi còn có tên gọi khác là chuột nứa, chuột dúi, chuột tre, chuột lách. Đây là loại động vật thuộc lớp thú và một phân họ gặm nhấm. Dúi là một con vật được người biết đến, phân bố chủ yếu ở các vạt rừng tre nứa Phía Bắc.

Dúi có mình tròn trịa giống heo, rụt rịt không cổ, phủ dầy lông như heo rừng. Dúi trông khá giống chuột ở đôi mắt nhỏ, lồi, tròn, đen như hạt nhãn. Đôi tai của dúi tròn nho nhỏ, bốn chân bén móng vuốt và cái đuôi giống như đuôi chuột. Dúi còn giống với thỏ ở bộ ria, mũi, mõm và giống nhất là hai cặp răng cửa trên. Hai cặp răng cửa trên của dúi to bản và khỏe, thích hợp để đào hang và gặm thức ăn.

Những con dúi trưởng thành thường có chiều dài thân khoảng 25 – 35cm, chiều dài đuôi khoảng 7 – 12cm, đuôi dúi không có lông. Trọng lượng dúi dao động trong khoảng 0,7 – 3 kg/con. Tuy nhiên trong những năm gần đây, số lượng dúi trong tự nhiên suy giảm nghiêm trọng do săn bắt.

1.2. Phân loại

Người ta thường dựa vào tập tính, kích cỡ và màu sắc để phân loại dúi.

1.2.1. Phân loại theo tập tính

Xét về tập tính hay kích cỡ, dúi được chia làm 2 loại: dúi đơn và dúi đàn

• Dúi đơn loại này thường sống độc thân, kiếm ăn một mình và khi nào đến thời kỳ sinh sản chúng mới tìm đến nhau. Loại này thường có trọng lượng lớn hơn dúi đàn.
• Dúi đàn thường sống thành các bầy đàn, loại dúi này thường nhỏ hơn dúi đơn.

1.2.2. Phân loại theo màu sắc

Xét về màu sắc, dúi được chia làm 3 loại:

• Màu trắng: Lông trắng như lông thỏ, mắt đỏ. Đây là loại dúi chậm nhất trong tất 3 loại dúi. Chúng lành hơn nên dễ bị bắt, loại này khá quý hiếm.
• Màu vàng: Loại này có bộ lông màu vàng, thân ngắn, đuôi cũng ngắn.
• Màu tro: Loại có bộ lông giống như màu tro bếp, mình dài, đuôi cũng dài.

1.3. Tập tính

Dúi là loài gặm nhấm sống ở dưới mặt đất, mọi hoạt động đều diễn ra trong hang. Trong tự nhiên, dúi sống trong các hang tự đào ở những khu rừng có nhiều tre, nứa. Dúi có bộ răng cứng và chắc khỏe, răng của chúng thường xuyên dài ra vì vậy chúng phải gặm nhấm những loại thức ăn cứng để mài răng.

Thức ăn chủ yếu của dúi là củ, rễ cây của các loài thực vật họ cỏ. Chúng thường đi ăn vào ban đêm và ngủ vào ban ngày. Ban ngày dúi ngủ trong hang, ban đêm chúng di chuyển trên mặt đất để kiếm ăn.

Đối với các loại dúi đàn, chúng thường sống thành các bầy đàn trong tự nhiên và sẽ có con đầu đàn. Trong quá trình kiếm ăn chúng cũng đi thành từng đàn. Đối với loại dúi độc, chúng thường sống một mình cho kỳ sinh sản chúng mới tìm đến nhau để duy trì giống nòi.

Khi được thuần hóa, thì một số tập tính trong tự nhiên của dúi cũng bị thay đổi. Từ đó, kỹ thuật chăn nuôi dúi cũng không quá phức tạp.

2. Tiềm năng kinh tế của việc chăn nuôi dúi

Dúi là động vật thuộc họ gặm nhấm phân bố ở nhiều nơi trên khắp nước ta. Hình dáng bên ngoài dúi không khác chuột là mấy nhưng khi trưởng thành thì trọng lượng của dúi có thể đạt tới 3kg/con. Thịt dúi thơm ngon và chứa nhiều chất dinh dưỡng nên rất được ưa chuộng. Những năm trở lại đây, nhiều bà con đầu tư nuôi dúi để phát triển kinh tế gia đình.

Ví dụ đầu tiên phải kể đến là chị Nguyễn Thị Nam (xã Thượng Lộ, huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên – Huế). Chị đã sở hữu hơn 20 con dúi bố mẹ từ đôi dúi giống ban đầu. Hiện nay, chị Nam vừa bán dúi thịt, vừa tăng đàn và kinh doanh cả dúi giống. Thịt dúi thơm ngon, có giá dao động 400 – 600 nghìn đồng/kg.

Sau 3 tháng nuôi là có thể cho xuất chuồng, mỗi con dúi đạt trọng lượng khoảng 1,3kg. Dúi giống rất đắt hàng, trung bình mỗi con dúi chị Nam thu về 400 nghìn đồng (trọng lượng khoảng 400g). Với kỹ thuật chăn nuôi dúi đơn giản, ít tốn kém, một đôi dúi bố mẹ nếu được chăm sóc tốt thì mỗi năm có thể mang về hơn 10 triệu đồng (tính cả dúi giống và dúi thịt). Nhu cầu tiêu thụ dúi thịt tại Nam Đông rất cao, nhưng cung không đủ cầu, vì thế thịt dúi được các nhà hàng vô cùng săn đón.

Một mô hình nuôi dúi thành công khác phải kế đến là mô hình nuôi dúi của anh Nguyễn Mạnh Hùng 2 xã Thanh Thạch, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình. Với số vốn ban đầu hơn 5 triệu đồng vay mượn từ bạn bè và người thân, anh Hùng quyết định xây dựng chuồng trại và đầu tư vào nuôi dúi.

Nhờ tham khảo, nghiên cứu kỹ thuật chăn nuôi dúi từ nhiều hộ chăn nuôi đi trước. Đến hết năm 2012 anh Hùng đã bán được hơn 200 con dúi giống và thương phẩm. Dúi thương phẩm được bán với giá 200.000đồng/kg. Mỗi cặp dúi giống được bán với giá từ 400 – 500.000 đồng. Nhờ mô hình nuôi dúi, mỗi năm gia đình anh Hùng có thu nhập từ 30 – 40 triệu đồng.

3. Cách chọn giống

Bên cạnh kỹ thuật chăn nuôi dúi, thì con giống là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả chăn nuôi. Bà con nên chọn những con giống khỏe mạnh, có ngoại hình đẹp, không có dị tật. Mua giống tại các địa chỉ uy tín, tránh mua giống cận huyết. Nên mua dúi nhỏ sinh sản tại các trại về nuôi, như vậy sẽ đảm bảo dúi lớn lên sinh sản tốt vì dúi con rất dễ thích nghi với mọi điều kiện chăn nuôi.

Hướng dẫn phân biệt dúi đực và dúi cái:

• Dúi đực: Bà con quan sát bộ phận sinh dục của dúi, dúi đực sẽ có 2 tinh hoàn tương tự như của chó, và không có vú. Nên chọn con dúi đực khỏe mạnh, không bị dị tật, kích thước tương đương hoặc to hơn dúi cái. Một con dúi đực khỏe mạnh có thể phối giống với 4-5 con dúi cái.
• Dúi cái: Nhìn phần bụng dúi bà con sẽ thấy 2 hàng vú ở hai bên bẹ sườn như lợn. Dúi cái tốt có ngoại hình to vừa, không quá nhỏ, có hàng vú đều hai bên, lông mượt, chạy khỏe.

4. Kỹ thuật làm chuồng chăn nuôi dúi

Khi thiết kế chuồng nuôi dúi trong nhà, bà con cần chú ý trong chuồng phải được thoáng mát về mùa hè. Nếu mái che lợp bằng lá, phải đảm bảo thông thoáng nhưng ít ánh nắng rọi vào chuồng. Bố trí làm chuồng ở các khu vực yên tĩnh. Đây là điều bà con cần phải đặc biệt lưu ý trong kỹ thuật chăn nuôi dúi. Ngoài ra bà con có thể dùng đệm lót sinh học VBio để khử mùi hôi trong chuồng của dúi và giúp ngăn chặn vi sinh vật kí sinh có điều kiện phát triển.

4.3. Chuồng nuôi dúi sinh sản

Đối với chuồng nuôi dúi sinh sản, mỗi ô rộng khoảng 50cm, dài 0,8 – 1m. Bà con xây tường cao 70cm, bên trong tô xi măng thật láng hoặc ốp gạch men, nền bê tông hoặc lát gạch. Mỗi ô chuồng dùng cho một con dúi.

Xung quanh chuồng nuôi dúi nên xây bờ bao, để dúi không thể thoát ra ngoài được, chiều cao bờ bao khoảng 50cm. Chuồng phải có mái che để tránh ánh nắng nắng và nước mưa dính vào người dúi. Vào mùa đông, bà con nên dùng miếng vải hoặc rèm che chuồng để giữ ấm cho dúi.

4.2. Chuồng nuôi dúi thương phẩm

Đối với chuồng nuôi dúi thương phẩm, mỗi ô chuồng rộng khoảng 2m² trở lên, xây tường cao 70cm trở lên, bên trong tô xi măng hoặc ốp gạch men (gạch loại), nền bê tông hoặc lát gạch. Trong chuồng bà con nên đặt các ống cống nhỏ hoặc nhiều các gốc cây, để dúi trú ẩn, tránh nhau để không cắn nhau…

Chú ý: Bà con cũng có thể sử dụng chuồng nuôi thương phẩm để nuôi dúi sinh sản. Tuy nhiên bà con cần phải nhận biết được khi nào con dúi cái mang thai và phải tách nó ra trước khi nó sinh sản. Nếu không khi sinh, dúi con sẽ bị con khác ăn con hoặc có thể dúi mẹ cũng ăn con của mình.

5.Thức ăn và khẩu phần ăn của dúi

Thức ăn là yếu tố vô cùng quan trọng trong kỹ thuật chăn nuôi dúi. Thức ăn cho dúi vô cùng đa dạng, tuy nhiên để đảm bảo cho tiêu hóa cũng như để dúi phát triển tốt, bà con chỉ nên cho dúi ăn thân mía, tre, trúc, nứa, bánh tẻ, bông lau, măng,…

Ngoài ra, bà con có thể bổ sung thêm các loại thức ăn dinh dưỡng khác cho dúi như ngô, khoai, sắn,… Đặc biệt, tuyệt đối không được cho dúi ăn các loại cỏ như cỏ voi, cỏ ghi-lê vì các loại cỏ này có hại cho hệ tiêu hóa của dúi.

Khẩu phần ăn trung bình một ngày của một con dúi:

• Dúi từ 2-3 tháng tuổi: 50-100g rau củ quả, 5-10g thức ăn hỗn hợp và 5-10g tinh bột như thóc, bắp, đậu các loại.
• Dúi từ 3-6 tháng tuổi: 100-250g rau củ quả, 5-15g thức ăn hạt thóc, 10-15g thức ăn tổng hợp, đậu và 3-10g dầu lạc hoặc dầu dừa.
• Dúi từ 6-9 tháng tuổi: 250-350g rau củ quả, 15-30g thức ăn tổng hợp, 10-20g khô dầu lạc hoặc khô dầu dừa và 15-30g thức ăn hạt các loại.

Trong trường hợp không có khô dầu dừa hay dầu phộng thì bà con có thể thay thế bằng côn trùng, giun đất, thức ăn tinh hỗn hợp của gà hay vịt 1 tháng tuổi. Để đảm bảo nguồn thức ăn sạch, dinh dưỡng, bà con nên tự sản xuất thức ăn tổng hợp ăn dạng viên cho dúi bằng cách việc tận dụng các loại phụ phẩm, ngũ cốc nghiền, men ủ thức ăn chăn nuôi,… chế phẩm men ủ thức ăn trong chăn nuôi được xem là giải pháp hữu hiệu và toàn vẹn nhất, thay thế kháng sinh và chất lượng tăng trọng mà vẫn đảm bảo năng suất và kinh tế.

Bên cạnh đó, bà con có thể linh động điều chỉnh khẩu phần ăn phù hợp với nhu cầu của dúi. Khi đã cho dúi ăn đủ các loại rau củ quả thì bà con không cần cho dúi uống thêm nước hoặc nếu cho uống thì chỉ cần cho dúi uống 1 ít nước là được.

Cần đảm bảo cho dúi ăn những thực phẩm tươi, xanh, sạch để phòng bệnh tiêu chảy. Dúi thích có thể chịu được rét nhưng không thể chịu được nóng. Vì vậy nếu nhiệt độ trên 35 độ C, bà con cần lắp thêm quạt thông gió cho thoáng mát.

6. Kỹ thuật chăn nuôi dúi

6.1. Kỹ thuật nuôi dúi sinh sản

Mỗi năm dúi đẻ khoảng 3 – 4 lứa, mỗi lứa từ 2-5 con. Bà con nên cho dúi ăn đầy đủ và đúng khẩu phần trước, trong, và sau khi sinh. Dưới đây là một số hướng dẫn nuôi dúi sinh sản bà con cần lưu ý:

6.1.1. Kiểm tra dúi cái động dục

Biểu hiện của dúi cái khi động dục: bà con quan sát lúc cho ăn, nếu thấy con dúi cái có biểu hiện đi vòng quanh chuồng, mũi hít ngửi liên tục, đi phân lung tung, hay ghếch lên thành chuồng hít ngửi nghĩa là dúi cái đã động dục.

Để xác định rõ ràng hơn thì bà con xách đuôi con dúi cái lên kiểm tra. Nếu thấy bộ phận sinh dục của dúi cái có màu hơi hồng, đưa tay lên vuốt nhẹ thấy nó hơi lồi ra, có thể ướt nghĩa là con cái có biểu hiện động dục.

6.1.2. Tiến hành ghép đôi

Bà con chọn con đực (nên chọn con đực có kích thước tương đương con cái hoặc chỉ nên to hơn con cái một ít) thả vào chuồng con cái. Sau đó, quan sát nếu thấy con đực và con cái quấn quýt với nhau thì cứ để nguyên như vậy. Nếu thấy con đực và con cái gằm ghè nhau thì bà con thay con khác.

Sau 2 ngày thì bà con tiến hành quan sát con cái, nếu thấy con cái có biểu hiện vú hơi căng, bộ phận sinh dục bắt đầu se lại thì nghĩa là con cái đã được đực. Nếu chưa có kinh nghiệm quan sát thì tốt nhất để con đực và con cái ở với nhau trong vòng một tuần. Hoặc khi thấy con đực và con cái có biểu hiện gằm ghè nhau, chúng không nằm chung với nhau mỗi con một góc thì tách hai con ra.

Chú ý: Khi ghép đôi con đực với con cái mà thấy chúng hợp với nhau thì bà con đánh dấu lại để có thể ghép đôi tương tự cho lần giao phối sau. Mỗi con đực có thể giao phối được tối đa là 5 con cái. Tuy nhiên điều này còn phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm của người nuôi và chu kỳ sinh sản của các con dúi cái. Vì vậy, khi mới bắt đầu nuôi, bà con chỉ nên sử dụng một đực một cái, sau khi đã có kinh nghiệm thì hãy tăng dần số con cái lên.

6.1.3. Cách nuôi dúi sinh sản

Thời gian để dúi từ lúc được đực đến lúc đẻ tổng cộng là 32 tuần (8 tháng). Một năm dúi đẻ từ 2 – 4 lứa; mỗi lứa đẻ từ 2 – 6 con.

Sau 2-3 ngày giao phối, bà con đưa dúi cái đến chuồng nuôi dúi sinh sản, để chuẩn bị cho việc sinh sản.

Thức ăn cho dúi sinh sản: Cho thêm rơm, hoặc rác mềm vào để dúi cái bện tổ nuôi con. Khoảng một tháng sau khi ghép đôi thành công dúi mẹ sẽ sinh sản.

Trước khi dúi đẻ, bà con phải dọn phân trong chuồng cho sạch. Khi dúi đẻ, bà con không nên dọn chuồng ngay mà phải để khoảng 2 – 3 ngày sau rồi dọn. Và khi dọn chuồng thì chỉ dọn phân không nên động tới phần ổ đẻ của dúi.

Điều quan trọng trong kỹ thuật nuôi dúi đẻ đó là bà con không nên thăm tổ đẻ nhiều. Hãy để dúi mẹ tự chăm sóc cho dúi con đến khi dúi con được khoảng 2 tuần tuổi. Nên cho dúi mẹ ăn đầy đủ, nên cho dúi mẹ ăn các loại thức ăn như: mía, cỏ và đặc biệt là tinh bột như khoai lang, bắp…

Khi dúi con được khoảng 45 ngày tuổi thì bà con nên tách dúi con ra nuôi riêng để chuẩn bị cho dúi mẹ đẻ lứa sau. Sau khi tách con thì bà con nên ngừng cho ăn một ngày. Và sau 3 ngày thì kiểm tra và ghép đôi dúi mẹ với dúi đực.

Trong tự nhiên, dúi rất hung dữ, tuy nhiên nó rất nhát người và tiếng động, vì vậy khi nuôi dúi sinh sản bà con cần chú ý điểm này. Để khi sinh sản cần hạn chế nếu không dúi mẹ sẽ ăn dúi con.

6.1.4. Kỹ thuật chăn nuôi dúi con mới đẻ

Dúi con mới đẻ ra không có lông, mắt vẫn chưa mở. Khoảng 10 ngày thì lông dúi con dài ra và đen. Gần 30 ngày sau khi đẻ thì dúi con mới mở mắt. Dúi con tuy chưa mở mắt nhưng đã biết ăn. Dúi con mò mẫm ăn những thức ăn của dúi mẹ.

Sau 20 ngày tuổi, dúi con có thể tập ăn các loại thức ăn cứng như mía, tre. Cho dúi con tách mẹ khi được 1,5 tháng. Khi dúi được khoảng 2-3kg thì có thể tiến hành xuất bán.

6.2. Kỹ thuật chăn nuôi dúi thương phẩm

Bà con cần chú ý phải cho dúi ăn đủ thức ăn để tránh khi đói chúng sẽ cắn nhau. Ngoài ra cần bố trí các vật trú ngụ sao cho phù hợp để hạn chế tối đa việc dễ cắn lẫn nhau.

Hiện chưa phát hiện dịch bệnh xảy ra trên dúi khi nuôi. Tuy nhiên, nếu cho ăn không đủ các loại thức ăn cứng như tre, mía, thì dúi sẽ bị dài răng. Và khi thiếu nước dúi sẽ chết hoặc để dúi cắn nhau mà nếu không phát hiện kịp thì nó cũng rất dễ bị chết.

7. Các bệnh thường gặp và cách phòng tránh

Để phòng bệnh trên dúi, chuồng trại nuôi dúi phải đảm bảo khô ráo, sạch sẽ và thoáng mát. Con dúi là động vật hoang dã mới được thuần hóa trong những năm gần đây, sức đề kháng mạnh vì thế nên ít mắc dịch bệnh. Đây cũng là một trong những lý do nhiều hộ chăn nuôi chia sẻ rằng kỹ thuật chăn nuôi dúi khá đơn giản và tiết kiệm. Tuy nhiên, bà con cũng không nên chủ quan, vì dúi có thể mắc một số bệnh như bệnh ngoài da, bệnh đường ruột.

Trường hợp dúi bị bệnh ngoài da, bà con có thể dùng thuốc kháng sinh hoặc để dúi tự liếm vết thương, vết thương sẽ tự khỏi. Hàng tháng nên tiến hành vệ sinh sát trùng, tẩy uế chuồng trại và khu vực xung quanh nơi nuôi dúi.

Trường hợp dúi bị bệnh đường ruột, thường gặp nhất là bị tiêu chảy, nguyên nhân chủ yếu là do bà con không cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho dúi. Trong trường hợp đó, bà con có thể dùng thuốc điều trị tiêu chảy hoặc bổ sung thêm thức ăn, nước uống có vị đắng, chát như ổi xanh, rễ dừa cà rốt, rễ cau,… Để phòng bệnh tiêu chảy trên dúi, bà con không nên cho dúi ăn các loại thức ăn hôi thối, ẩm mốc, khẩu phần thức ăn cho dúi phải phong phú và đa dạng.

Trên đây là một số kỹ thuật chăn nuôi dúi đơn giản, tiết kiệm chi phí. Hy vọng những thông tin trên giúp bà con hiểu thêm về mô hình nuôi dúi để từ đó áp dụng thành công vào mô hình chăn nuôi của mình.

Nếu bà con gặp khó khăn trong việc chăn nuôi dúi có thể liên hệ với Viện Nghiên cứu Sinh học Ứng dụng để được tư vấn chăn nuôi dúi hiệu quả nhất. Chúng tôi hiện có cung cấp các loại chế phẩm sinh học như EM và men ủ thức ăn chăn nuôi, giúp quá trình chăn nuôi dúi hiệu quả hơn, ít bệnh tật hơn.